Terapeuta ajurwedy? Brak pojęcia „konsultanta ajurwedy” w wytycznych WHO – analiza regulacyjna

Terapeuta ajurwedy czy konsultant? Współczesny rozwój systemów medycyny tradycyjnej, w tym ajurwedy, wymaga precyzyjnych ram regulacyjnych, szczególnie w kontekście kształcenia i kwalifikacji specjalistów. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) od lat podejmuje działania na rzecz ustanowienia standardów dotyczących praktyki i edukacji w dziedzinie ajurwedy, co znalazło odzwierciedlenie w jej oficjalnych dokumentach i wytycznych.

Jednakże w kontekście tych regulacji pojawia się istotne zagadnienie terminologiczne: WHO w żadnym ze swoich dokumentów nie odnosi się do pojęcia „konsultanta ajurwedy”. Pomimo że organizacje takie jak National Ayurvedic Medical Association (NAMA), działające głównie w USA, posługują się tym terminem, nie znajduje on żadnego odzwierciedlenia w standardach WHO.

W obliczu rosnącego zainteresowania ajurwedą w Polsce i potencjalnej przyszłej regulacji tego zawodu, niezwykle istotne jest, aby już teraz dostrzec tę różnicę terminologiczną i unikać błędnych interpretacji, które mogłyby prowadzić do dezinformacji oraz nieuprawnionego używania tytułu „konsultant ajurwedy”.

WHO a standardy kształcenia specjalistów ajurwedy

WHO w swoich oficjalnych dokumentach określających minimalne wymagania dotyczące kształcenia specjalistów ajurwedy wyróżnia jedynie następujące kategorie zawodowe:

1. Praktyk ajurwedy (lekarz ajruwedy)– osoba posiadająca kwalifikacje do diagnozowania i leczenia pacjentów zgodnie z zasadami ajurwedy.
2. Pomocniczy dostawcy usług ajurwedy – w tej kategorii wyróżnia się:
   • terapeutów ajurwedy,
   • pielęgniarki ajurwedy,
   • pracowników społecznej opieki zdrowotnej,
   • farmaceutów ajurwedy.

Podział ten jasno wskazuje, że WHO nie przewiduje w swoim systemie kształcenia i certyfikacji żadnej odrębnej kategorii określanej mianem „konsultanta ajurwedy”.

Dokumenty WHO regulujące edukację i kwalifikacje specjalistów ajurwedy koncentrują się na kompleksowym przygotowaniu praktyków do samodzielnego prowadzenia terapii, a także na szkoleniu terapeutów i innych pomocniczych pracowników służby zdrowia w zakresie ich określonych kompetencji. Nie istnieje natomiast osobna rola o charakterze doradczym, która mogłaby odpowiadać funkcji „konsultanta ajurwedy”.

Pojęcie „konsultanta ajurwedy” w kontekście NAMA

Termin „konsultant ajurwedy” pojawia się głównie w dokumentach National Ayurvedic Medical Association (NAMA) – organizacji działającej w Stanach Zjednoczonych. NAMA, jako niezależna instytucja, opracowała własne systemy certyfikacji i ścieżki kariery dla osób zainteresowanych praktyką ajurwedy na Zachodzie.

W ramach tej organizacji wyróżnia się kilka poziomów praktyków ajurwedy, z których jednym jest Ayurvedic Health Counselor (Konsultant Zdrowia Ajurwedyjskiego). Osoby posiadające ten tytuł są szkolone głównie w zakresie profilaktyki zdrowotnej i doradztwa dotyczącego stylu życia, jednak ich kompetencje nie obejmują diagnozowania i leczenia pacjentów – co jest fundamentalnym rozróżnieniem w porównaniu do praktyków ajurwedy zgodnie z wytycznymi WHO.

Warto podkreślić, że standardy NAMA mają charakter regionalny i nie mogą być traktowane jako uniwersalne regulacje w zakresie kształcenia specjalistów ajurwedy. WHO, jako globalna organizacja zdrowia, nie odnosi się w swoich dokumentach do modelu certyfikacji NAMA, a tym samym nie uznaje tytułu „konsultanta ajurwedy” jako standardowej kategorii zawodowej w ajurwedzie.

Brak regulacji w Polsce – dlaczego warto zwrócić na to uwagę?

Obecnie w Polsce nie istnieją żadne oficjalne regulacje prawne dotyczące zawodu specjalisty ajurwedy. Oznacza to, że brak jest określonych standardów edukacyjnych, zasad certyfikacji czy wymagań kwalifikacyjnych dla osób praktykujących ajurwedę.

Jednak w przyszłości, wraz z rosnącym zainteresowaniem medycyną komplementarną i alternatywną, możliwe jest wprowadzenie regulacji dotyczących tej dziedziny. W takiej sytuacji niezwykle istotne będzie oparcie się na międzynarodowych standardach uznanych przez WHO, a nie na wytycznych organizacji działających w innych systemach prawnych, takich jak NAMA.

Dlatego już teraz warto podkreślać, że:

• Nie istnieje zawód „konsultanta ajurwedy” w standardach WHO.
• Wszystkie regulacje dotyczące ajurwedy uznane przez WHO odnoszą się wyłącznie do praktyków ajurwedy i pomocniczych dostawców usług ajurwedy.
• W przyszłości, jeśli zawód ajurwedyjski zostanie w Polsce uregulowany, powinien opierać się na modelu WHO, a nie na nieoficjalnych systemach certyfikacji NAMA.

Nieświadome lub celowe używanie określenia „konsultant ajurwedy” może prowadzić do błędnych interpretacji, wprowadzając pacjentów w błąd co do zakresu kompetencji danej osoby.

Terapeuta ajurwedy według WHO a rzeczywistość w Polsce

Zgodnie z wytycznymi WHO, terapeuta ajurwedy może ale nie musi być członkiem personelu medycznego, co oznacza, że jego rola może być podporządkowana strukturze klinicznej i obejmuje przestrzeganie określonych procedur oraz współpracę z praktykami ajurwedy i innymi specjalistami ochrony zdrowia.

Natomiast w Polsce, gdzie brak jest regulacji dotyczących ajurwedy, terapeuta ajurwedy nie musi pełnić funkcji medycznej i może działać poza strukturami klinicznymi, koncentrując się na:

• prowadzeniu terapii transformacji zdrowia – holistycznej pracy nad zmianą stylu życia pacjenta,
• stosowaniu ajurwedyjskich metod zielarskich,
• doradztwie w zakresie psychologii ajurwedy,
• wykonywaniu zabiegów ajurwedyjskich zgodnie z tradycyjnymi metodami.

WHO jasno wskazuje, że poszczególne Państwa mają obowiązek przestrzegać przepisów własnego kraju i dostosowywać te wytyczne do norm. Jednak do tej pory w sferze terapii naturalnych nie pojawiły się zawody „konsultanckie”. Są to z reguły TERAPEUCI, jak np. muzykoterapeuta, czy fitoterapeuta.

W polskich warunkach terapeuta ajurwedy może zatem funkcjonować w modelu doradczym i edukacyjnym oraz terapeutycznym (bo większość z działań ajurwedy to terapie), pomagając pacjentom w prowadzeniu zdrowszego życia bez konieczności pracy w strukturach medycznych. W związku z tym, w przyszłych regulacjach tego zawodu warto zwrócić uwagę na elastyczność tego podejścia oraz dostosowanie go do realnych potrzeb pacjentów i osób zainteresowanych ajurwedą.

Minimalna liczba godzin szkolenia terapeuty ajurwedy – analiza zasadności programu w Polsce

Zgodnie z wytycznymi WHO, minimalna liczba godzin szkoleniowych dla terapeuty ajurwedy wynosi 1000 godzin, jednak kluczowym elementem tego programu jest obowiązkowy staż kliniczny, który ma na celu przygotowanie terapeuty do pracy w placówkach medycznych. W polskich warunkach, gdzie terapeuta ajurwedy nie pełni roli personelu medycznego i nie wykonuje działań klinicznych, staż kliniczny nie jest konieczny ani uzasadniony.

W związku z tym, najbardziej racjonalnym podejściem na obecnym etapie rozwoju ajurwedy w Polsce jest dostosowanie liczby godzin szkoleniowych do realnych potrzeb i kompetencji terapeuty ajurwedy. Programy obejmujące 600–700 godzin intensywnego szkolenia teoretycznego i praktycznego w zakresie fundamentów ajurwedy, jej zastosowań w profilaktyce zdrowia, terapii holistycznych, zielarstwa i psychologii ajurwedyjskiej stanowią najbardziej optymalne rozwiązanie.

Takie podejście pozwala na:

• zapewnienie wysokiego poziomu merytorycznego szkolenia,
• dostosowanie programu do realnych kompetencji terapeuty ajurwedy,
• uniknięcie niepotrzebnego i niewłaściwego przenoszenia modelu medycznego na obszar ajurwedyjskiego wsparcia zdrowia,
• kształcenie specjalistów zgodnie z rzeczywistymi potrzebami pacjentów, a nie według standardów opracowanych dla krajów, w których ajurweda jest integralną częścią systemu medycznego.

Obecnie w Polsce nie istnieją regulacje prawne dotyczące terapeuty ajurwedy, dlatego kluczowe jest tworzenie programów szkoleniowych opartych na rozsądnej równowadze pomiędzy dogłębną znajomością ajurwedy a realnymi możliwościami jej praktycznego zastosowania. Wprowadzanie nadmiernych wymogów, takich jak obowiązkowy staż kliniczny, w warunkach, gdzie ajurweda funkcjonuje poza systemem ochrony zdrowia, nie tylko nie ma uzasadnienia, ale może również prowadzić do błędnego postrzegania roli terapeuty ajurwedy i jego kompetencji.

Dzięki modelowi 600–700 godzin szkoleniowych przyszli terapeuci ajurwedy zdobywają solidne przygotowanie teoretyczne i praktyczne bez wchodzenia w kompetencje lekarza, co jest zgodne z aktualnym statusem ajurwedy w Polsce i pozwala na rzetelne i odpowiedzialne świadczenie usług w zakresie terapii naturalnych.

Minimalny program szkoleniowy terapeuty ajurwedy – kluczowe obszary edukacji

Aby terapeuta ajurwedy mógł świadczyć usługi na wysokim poziomie i działać zgodnie z tradycją ajurwedyjską oraz współczesnymi realiami, program szkoleniowy powinien obejmować kompleksowy zakres wiedzy teoretycznej i praktycznej. Minimalny program edukacyjny powinien zawierać następujące moduły:

• Podstawy ajurwedy – historia, klasyczne teksty, filozofia zdrowia i choroby, podstawowe koncepcje.
• Dosze i guny – szczegółowa analiza vata, pitta, kapha oraz cech gun (sattva, rajas, tamas) w kontekście zdrowia i zachowania równowagi.
• Fizjologia ajurwedyjska – sposoby funkcjonowania organizmu według ajurwedy, agni, ama, dhatus, malas i srotas.
• Ashta Sthana Pariksha – osiem metod diagnostyki ajurwedyjskiej, w tym diagnoza z pulsu (nadi pariksha), ocena języka, oczu, paznokci i skóry.
• Podstawy sanskrytu – kluczowe terminy i ich znaczenie w rozumieniu klasycznych tekstów ajurwedyjskich.
• Filozofia Indii – wprowadzenie do systemów filozoficznych, w tym samkhya, vedanta i joga jako fundamentów ajurwedy.
• Podejście do ciąży i zdrowia kobiet – ajurwedyjska opieka prenatalna, postnatalna, balans hormonalny i zdrowie reprodukcyjne.
• Zabiegi ajurwedyjskie – praktyczne szkolenie w masażu ajurwedyjskim (abhyanga), terapii olejowej (shirodhara), oczyszczaniu organizmu (panchakarma) oraz innych zabiegach terapeutycznych.
• Terapie ajurwedyjskie dla poszczególnych jednostek chorobowych – zasady postępowania w przypadkach zaburzeń trawienia, układu nerwowego, hormonalnego, chorób skóry, depresji, lęków itp.
• Astrologia wedyjska (jyotish) – rola wpływu planet na zdrowie i psychikę człowieka, interpretacja horoskopu ajurwedyjskiego.
• Proces przeprowadzania wywiadu i dialogu z pacjentem – sposoby diagnozowania, umiejętność prowadzenia rozmowy, czytania między wierszami i analizy potrzeb pacjenta.
• Psychoterapia ajurwedyjska – holistyczne podejście do psychiki, praca z emocjami, wyjście poza zachodnią psychologię na rzecz głębszego zrozumienia świadomości.
• Ziołolecznictwo ajurwedyjskie – podstawy tworzenia ziołowych specyfików, ich działanie, smaki i energia,
• Dietetyka ajurwedyjska – smaki i guny żywności i ich wpływ na ciało i umysł człowieka, a także tworzenie terapii żywieniowych.

Etyka zawodu terapeuty ajurwedy – odpowiedzialność i dalszy rozwój

Etyka terapeuty ajurwedy to fundament, na którym powinien opierać się cały proces pracy z pacjentem. Ajurweda nie jest jedynie systemem medycznym – jest to głęboko zakorzeniona ścieżka życiowa, obejmująca holistyczne podejście do zdrowia, dobrostanu oraz harmonii z naturą i wszechświatem.

Terapeuta ajurwedy powinien kierować się zasadami:

• Ahimsa (niekrzywdzenie) – dążenie do uzdrawiania bez szkody, unikanie toksycznych substancji, metod i terapii niezgodnych z zasadami ajurwedy.
• Satya (prawda) – przekazywanie rzetelnych informacji pacjentowi, unikanie manipulacji czy obietnic bez pokrycia.
• Śauca (czystość) – zarówno w kontekście higieny fizycznej, jak i energetycznej – terapeuta musi dbać o swój stan mentalny i emocjonalny, by nie przenosić na pacjenta własnych problemów.
• Swadhyaya (samorozwój) – stałe doskonalenie swojej wiedzy, uczestnictwo w kursach, studiowanie klasycznych tekstów i współczesnych badań nad ajurwedą.
• Brahmacharya (umiarkowanie) – umiejętność zachowania dystansu do pacjenta, unikanie relacji zależności i manipulacji emocjonalnej.

Terapeuta ajurwedy powinien zdawać sobie sprawę, że jego rola nie polega na zastępowaniu lekarza, ale na wspieraniu procesu zdrowienia pacjenta poprzez naturalne metody, zgodne z tradycją ajurwedyjską. Nie powinien diagnozować ani leczyć chorób w sposób kliniczny, a jedynie proponować holistyczne podejście do zdrowia i równowagi organizmu.

Dalsza edukacja – droga niekończącego się rozwoju

Ajurweda jest systemem, który nieustannie się rozwija, a terapeuta powinien rozwijać się razem z nią. Nauka nie kończy się na ukończeniu kursu – prawdziwa praktyka zaczyna się dopiero w codziennym doświadczeniu i kontaktach z pacjentami. Dlatego konieczne jest:

• Stałe poszerzanie wiedzy poprzez czytanie klasycznych tekstów, uczestnictwo w warsztatach, konferencjach i szkoleniach z zakresu ajurwedy.
• Współpraca z innymi terapeutami – wymiana doświadczeń, analiza przypadków, wspólne rozwijanie technik terapeutycznych.
• Badanie wpływu ajurwedy na organizm pacjentów – każda osoba jest inna, dlatego nieustanne doskonalenie metod terapii jest kluczowe.
• Wdrażanie ajurwedy we własne życie – terapeuta powinien być przykładem dla swoich pacjentów, stosując zasady, które propaguje.

Tylko poprzez ciągłe pogłębianie wiedzy i praktyki, terapeuta ajurwedy może stać się autentycznym przewodnikiem dla swoich pacjentów, pomagając im wprowadzić realne zmiany w życiu i zdrowiu.

Żródło: https://www.who.int/publications/i/item/9789240042711